Op donderdag 11 maart vond de kennissessie Ondermijning plaats. Rini ten Grotenhuis en Paul van der Weiden, adviseurs Lokale Veiligheid bij het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (CCV), en Jan de Vries, politie Noord-Nederland en manager van het Platform Veilig Ondernemen Noord-Nederland (PVONN), trapten de eerste kennissessie van 2021 van het programma Veiligheid Oosterhorn af. De kennissessie sloot mooi aan op de kennissessie van 12 maart 2020, waarin het RIEC (Regionaal Informatie- en Expertise Centrum) een algemenere inleiding op het thema ondermijning verzorgde.
Het kan zomaar je buurman zijn
Bij ondermijning vervagen de grenzen tussen de bovenwereld en de onderwereld. Vaak valt het een buitenstaander dus niet eens op dat iets ondermijning zou kunnen zijn. Het zou dus zomaar je buurman kunnen zijn. De deelnemers aan de kennissessie bevestigen dit idee. Wat betreft het herkennen van signalen van ondermijning geeft een groot deel van de deelnemers aan dat ze wel eens wat vermoeden, maar zich afvragen of het wel daadwerkelijk ondermijning is.
Kijk als buitenstaander naar je bedrijf
Bij het herkennen van ondermijning is het belangrijk om niet alleen buiten de muren van je eigen bedrijf te kijken, maar juist ook bínnen je bedrijf. Het kunnen namelijk ook je collega’s zijn die zich met ondermijnende criminaliteit bezighouden. De tip om ondermijning binnen je eigen bedrijf tijdig te herkennen, is om als buitenstaander naar je bedrijf te kijken, aldus het CCV. Ondermijning zit hem namelijk vaak in de kleine dingen, zoals logistiek of voorraden. Hierbij kun je bijvoorbeeld denken aan het meenemen van vaten, jerrycans en dozen of de aan- en afvoer van grondstoffen. Wie heeft op je terrein allemaal toegang tot bepaalde stoffen en hoe worden de voorraden bijgehouden en gecontroleerd?
Ondermijning in de ogen van de deelnemers
Tijdens de sessie werd aan de circa 20 deelnemers een aantal vragen via Mentimeter gesteld. De aanwezigen vertegenwoordigden samen allerlei verschillende organisaties, waaronder bedrijven op de Oosterhorn, de Veiligheidsregio Groningen, brandweer, politie en het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Hoe kijken zij eigenlijk tegen ondermijning aan, en zijn ze zich ook bewust van bepaalde veiligheidsrisico’s?
Bij de vraag ‘wat komt er als eerste in je op bij de term ondermijning?’, kwam direct een breed scala aan termen in beeld. ‘Criminelen’ werd veruit het meest genoemd, maar de deelnemers brachten ook zaken als systeemobstructie en arbeidsuitbuiting in verband met ondermijning.
Ondermijningsrisico’s
Daarnaast gaven de deelnemers aan verschillende ondermijningsrisico’s voor hun bedrijf te zien, zoals op het gebied van belangenverstrengeling, cyber en de menselijke factor. Over die menselijke factor werd al gauw verder gesproken, want de menselijke poort is kwetsbaar. Hoe gaan medewerkers bijvoorbeeld om met het delen van informatie op sociale media en wat kunnen criminelen daarmee? Gelukkig kwamen hierover meteen tips vanuit de deelnemers. Zo zei een aanwezige dat je medewerkers trainingen op het gebied van mediawijsheid kunt aanbieden. Ook zou je gedragsregels op kunnen stellen, zodat medewerkers weten wat ze wel en niet naar buiten kunnen brengen op sociale media.
Focus op bestaande samenwerking
Wat kun je nu concreet doen om ondermijning tegen te gaan? ‘Breng in kaart bij welke onderdelen de kwetsbaarheden kunnen liggen en kijk waar de blinde vlekken binnen je organisatie zitten. Stel hiervoor een concreet plan van aanpak met tijdspad op, zodat je deze zaken aan kunt pakken.’
Het CCV benadrukte hierbij de sterke samenwerkingsverbanden die al bestaan binnen de Oosterhorn: ‘ga niet zelf allemaal nieuwe dingen optuigen, maar kijk vooral vanuit de al bestaande samenwerking.’ Een laatste tip van een van de deelnemers: ‘ga het gesprek aan met je medewerkers, praat over ondermijning. Schakel bijvoorbeeld een externe partij in die er een praatje over houdt en benadruk: melden is niet hetzelfde als klikken.’
Zelf aan de slag
Naar aanleiding van de kennissessie hebben Rini, Paul en Jan de inhoud en de tips kort op een rij gezet. Met dit document kunnen bedrijven en instellingen een eerste check doen op het gebied van ondermijning. Download hier het document en ga zelf aan de slag.
In het PVONN werken politie, justitie, gemeenten, brancheorganisaties en de ondernemers samen aan de oplossing van veiligheidsproblemen door de criminaliteit in kaart te brengen. Met elkaar kijken ze wat er nodig is: preventieve maatregelen nemen, repressieve maatregelen invoeren of een mix van verschillende maatregelen?
Het CCV
Het CCV is een onafhankelijke stichting die helpt veiligheidsproblemen in kaart te brengen en op te lossen. Ze biedt kennis, instrumenten, keurmerken, voorlichtingsmateriaal en advies op maat aan, gericht op veilig wonen, veilig werken en veilig leven. Preventie is daarbij steeds het uitgangspunt.
Op donderdag 26 november stond een interactieve online brainstorm op het programma, over de Safety Deal Eemsdelta. Frans Alting, directeur SBE verzorgde een korte inleiding over de doelen, de kaders en het proces richting de Safety Deal. Daarna nam kwartiermaker Jos Leuveld het stokje over. Jos is voormalig plantmanager van Zeolyst en oud-voorzitter van het SBE-bestuur Industrie. Hij zal een aantal inventariserende gesprekken voeren met bestuurders van bedrijven, overheden en organisaties, om te onderzoeken hoe door samenwerking het veiligheidsniveau op en rond de Oosterhorn kan worden verhoogd.
De Safety Deal komt voort uit de Subsidieregeling Versterking Omgevingsveiligheid en is gericht op de industrie en bedrijven die werken met gevaarlijke stoffen. Achterliggende gedachte is, dat niet alleen de regels, maar vooral ook een hechte samenwerking de oplossing vormt voor het verhogen van het veiligheidsniveau. Dit sluit naadloos aan op de doelstelling van het programma Veiligheid Oosterhorn. Naast SBE nemen bij de start een tiental bedrijven, overheden en Groningens Seaports deel. Laatstgenoemde is ook penvoerder. Naar verwachting zullen er tijdens de inventarisatie en analyse van Jos Leuveld veel meer partijen aansluiten.
Open en interactief Jos stelde een aantal vragen tijdens de sessie en legde stellingen voor. Daarmee werd het een zeer open en interactieve brainstorm, met meer dan 20 deelnemers vanuit allerlei verschillende organisaties, waaronder de Veiligheidsregio Groningen, het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, brandweer, politie, Stichting Cyber Security Centrum Noord-Nederland en natuurlijk verschillende bedrijven op het Chemie Park.
Alvast meedenken De specifieke inhoud van de Safety Deal Eemsdelta en de onderliggende projecten en activiteiten moeten nog bepaald worden. Deelnemers werden daarom tijdens de online brainstorm uitgedaagd om alvast mee te denken over de mogelijke invulling daarvan. Vragen als ‘wat moet volgens u terugkomen in de Safety Deal?’ en ‘wanneer is de Safety Deal voor u geslaagd?’ stonden centraal. Bent u benieuwd naar alle antwoorden, ideeën en suggesties? Download dan hier de uitkomsten van de sessie.
Welke meerwaarde kunnen we creëren door zaken als Veiligheid en Beveiliging samen te organiseren? Pieter van der Wal, havenmeester van Groningen Seaports leidde op 22 oktober de online discussie en ging met de ruim 20 online deelnemers het gesprek aan over onderwerpen die passen bij ‘next level’ veiligheid en beveiliging, zoals:
Het afsluiten van wegen, die nu openbaar zijn
Integraal toegangsbeheer, zowel fysiek als digitaal
Overkoepelend monitorsysteem
Gebiedsbrede toegankelijkheid voor medewerkers en leveranciers
Frank Mulder, van Securitas Nederland en Manager Security voor Chemie Park Delfzijl nam het stokje over en gaf een presentatie over de praktijk. Hoe verzorg je de beveiliging en hoe zorg je voor veiligheid in coronatijd? De toegang tot het Chemie Park Delfzijl verloopt op basis van een registratie in het Security Registratie Systeem, een geldig legitimatiebewijs, kennis van de veiligheidsregels en de zogeheten Life Saving Rules, via het bekijken van een instructiefilm en het juist beantwoorden van een aantal vragen en een VCA-certificaat (Veiligheid, gezondheid en milieu Checklist Aannemers).
Systemen delen Aangezien een groot deel van de aanmeldingsprocedure digitaal en online verloopt, is het denkbaar dat verschillende bedrijven hun systemen met elkaar delen. Hierdoor hoeven medewerkers, contractors, leveranciers en andere bezoekers zich niet telkens weer opnieuw aan te melden en te registreren. Eenmaal geregistreerd en aangemeld, heeft men dan toegang tot het hele bedrijventerrein. Dankzij persoonlijke pasjes weet het systeem precies wie zich waar op het terrein bevindt.
Centrale toegang Een vraagstuk dat telkens opnieuw opduikt, als het om veiligheid en beveiliging gaat, is het al dan niet afsluiten van de Oosterhorn (en de Dijkweg) voor openbaar verkeer. Daarmee zou er veel meer controle en overzicht ontstaan en zouden bepaalde risico’s beter afgedekt kunnen worden. Uiteraard is dit makkelijker gezegd dan gerealiseerd. De deelnemers waren in meerderheid voor de afsluiting van de Dijkweg, maar behoorlijk verdeeld over de afsluiting van de Oosterhorn zelf. Centrale toegang blijft voorlopig dus nog op de verlanglijst staan. Het gezamenlijk nadenken en spreker hierover was plezierig en vruchtbaar.
Na de zomer begon het programma Veiligheid Oosterhorn het nieuwe seizoen meteen goed, met een interactieve online bijeenkomst in het teken van samenwerkingsverbanden. Kees Kappetijn, strategisch adviseur industriële veiligheid voor BRZO bedrijven en veiligheidsregio’s, verzorgde een interessante presentatie met veel nationale en internationale voorbeelden.
‘Welke varianten kennen we van gezamenlijke veiligheidsorganisaties in Nederland en in de wereld?’ Die vraag stond centraal in de presentatie van Kees Kappetijn. Als consultant in het veiligheidsdomein ondersteunt hij samen met een team van consultants diverse organisaties die met bijzondere crisistypes geconfronteerd kunnen worden. “Er is nog veel kwaliteitswinst te halen uit goede en afgestemde samenwerking, zeker in industrie- en havengebieden waar de uitdagingen en belangen groot zijn”, aldus Kappetijn.
Belangen Binnen Veiligheid Oosterhorn treffen veiligheidsregio, havenbedrijf, gemeente, bedrijfsleven en provincie elkaar. Maar hoe is dat op andere bedrijventerreinen georganiseerd? De belangen zijn vergelijkbaar, de oplossingen worden vaak verschillend vormgegeven. Zo zijn op sommige parken de bedrijven ‘in the lead’ en trekken elders juist overheden de kar. De hamvraag is: “op welke thema’s wil je als belanghebbende partijen samenwerken?” Deze vraag leidde tot een grote hoeveelheid thema’s vanuit de deelnemers, die ze via hun smartphone instuurden.
Publiek-Private Samenwerking Kappetijn: “In de meeste samenwerkingstrajecten vormen de volgende vier soorten stakeholders doorgaans de kern (in wisselende onderlinge samenstellingen). Het gaat dan vaak om Mutual Aid (delen van mensen en middelen) en andere samenwerkingsvormen (delen van kennis en innovatie, contact met onderwijs, communicatie).”
Overheden die verantwoordelijk zijn voor de veiligheid en openbare orde (gemeente(n), veiligheidsregio’s)
Bedrijven, met bijzondere veiligheidsprofielen en/of continuïteitsbelangen
Havenbedrijven die kijken naar veiligheid en continuïteit, maar ook naar een optimaal en stabiel vestigingsklimaat
Regelgevers, vergunningverleners en toezichthouders (ministerie, provincie, gemeente, politie)
What’s in it for me? De samenwerking komt pas echt goed tot haar recht, als de deelnemende partijen er voordeel in zien: het veiligheidsbewustzijn wordt beter, makkelijker te organiseren, efficiënter en misschien zelfs wel goedkoper. Innoveren gaat sneller en wordt ook interessanter naarmate er meerdere partners meedoen. Kappetijn: “Sleuteldilemma voor samenwerking is vaak de vraag: Ben ik bereid individuele zeggenschap in te leveren om gezamenlijk voordeel te behalen? Wat we hebben geleerd in samenwerkingstrajecten is, dat elke (potentiële) samenwerkingspartner zich drie vragen zou moeten stellen:
Zijn er relevante ontwikkelingen of problemen waar ik iets mee moet?
Is er urgentie om die ontwikkelingen en/of problemen op te pakken?
Is samenwerking de voorkeursvariant voor het aanpakken van de ontwikkelingen/problemen?
Bij 3 x Ja kun je met overtuiging in zo’n proces stappen. Bij 1 of meer x Nee, moet je goed overwegen waarom je zou participeren.”
Aanvankelijk stond op donderdag 11 juni een kennissessie gepland, die vanwege de coronamaatregelen niet door kon gaan. Als alternatief voerde een groep deskundigen per fiets een schouw uit, ondanks de aanhoudende regen. Naar aanleiding van deze schouw werd twee weken later een online bijeenkomst georganiseerd, waarin de bevindingen in een breder gezelschap werden gedeeld.
Het Schouwteam bestond uit Franz Lenselink (gemeente Delfzijl), Rene Meinders (Groningen Seaports), Sten Wennink (SBE), Luc Franssen (Nouryon), Johannes de Vries (Veiligheidsregio Groningen), Arnold Nicolaas (Veiligheidsregio Groningen), Ger Twickler (Politie) en Ron Overbeek (Statement).
Veiligheidsaspecten Het multidisciplinaire schouwteam bekeek per fiets (op veilige onderlinge afstand) verschillende veiligheidsaspecten op de Oosterhorn, precies op de grens tussen bedrijventerrein en de openbare ruimte. Denk bijvoorbeeld aan verkeersveiligheid, de bebording, brandveiligheid, veiligheid voor bezoekers, maar ook aan beveiliging, algemene indruk en imago.
Online bespreking 25 juni De Oosterhorn is openbare weg. De handhaving van de regels gebeurt daar dus door de Politie. Tijdens de online bespreking kwamen een aantal knelpunten aan de orde. Zo staan er langs het fietspad een aantal verkeersborden aan de verkeerde kant, waardoor er onduidelijkheid kan ontstaan. Ook ontbreekt er een Andreaskruis bij de spoorweg die schuin de Oosterhorn oversteekt. Hierdoor kunnen gevaarlijke situaties ontstaan, bijvoorbeeld door verkeersdeelnemers die nog even snel voor een aankomende trein langs willen. Deze goederentreinen komen in het algemeen niet erg snel tot stilstand!
Matrixborden Een lang gekoesterde wens is, om matrixborden te plaatsen, waarmee het verkeer in het geval van calamiteiten snel en effectief omgeleid of tegengehouden kan worden. In de huidige situatie is de kans groot, dat het verkeer bij calamiteiten vastloopt op de Oosterhorn, met alle negatieve gevolgen van dien voor de bereikbaarheid van aanrijdende hulpdiensten.
De Dijkweg wordt veel gebruikt als fietspad, maar loopt vlak achter het chemiepark langs.
Afsluiten Dijkweg Tijdens de schouw werd ook de Dijkweg geïnspecteerd. Deze weg is eigendom van het waterschap en loopt direct achter het chemiepark langs. Het wordt vooral gebruikt als fietspad. Vanuit veiligheid en zeker ook vanuit beveiliging zou deze weg beter afgesloten kunnen worden. De vraag is dan wel, welke alternatieve fietsroute er beschikbaar is.
Afspraken Er is afgesproken, dat er op de verschillende geconstateerde verbeterpunten actie wordt ondernomen. In de komende bijeenkomsten zal hieraan aandacht worden besteed.
